پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) چیست و چه کاربردهایی دارد ؟

پی آر پی (PRP) چیست؟

PRP مخفف پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-Rich Plasma) است. برای درک این روش درمانی، ابتدا باید با مفهوم پلاسما و پلاکت آشنا شویم. خون انسان از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

• هماتوکریت: شامل سلول‌های خونی مانند گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها.
• پلاسما: مایع شفاف خون که حاوی آب و مواد محلول مانند پروتئین‌ها، املاح، مواد مغذی و دیگر مواد ضروری برای بدن است.

برای انجام درمان PRP، ابتدا مقدار کمی خون از فرد گرفته می‌شود (حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر، مشابه مقدار خون‌گیری برای آزمایش‌های خون). خون جمع‌آوری شده در دستگاهی به نام سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز اجزای مختلف خون را از یکدیگر جدا می‌کند و در نهایت، پلاسما با غلظت بالای پلاکت‌ها به دست می‌آید.

پلاکت‌ها علاوه بر نقش اصلی‌شان در لخته شدن خون، یکی از عوامل کلیدی در فرآیند ترمیم بافت‌ها هستند. پس از آماده‌سازی محلول PRP، آن را به ناحیه آسیب‌دیده یا دچار مشکل تزریق می‌کنند. پلاکت‌ها با آزادسازی فاکتورهای رشد، فرآیند ترمیم و بازسازی بافت را آغاز می‌کنند. این فاکتورها سه عملکرد اصلی دارند:

• تحریک تولید کلاژن: که به عنوان پروتئین اصلی ساختاردهنده بافت‌های بدن عمل می‌کند.
• تشکیل عروق خونی جدید: برای تغذیه و اکسیژن‌رسانی بهتر به بافت‌ها.
• تسهیل در تقسیم و ساماندهی سلول‌ها: برای ترمیم و بازسازی سریع‌تر بافت آسیب‌دیده.

مکانیزم عملکرد PRP

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یک محلول است که از خون خود فرد تهیه می‌شود و غلظت بالایی از پلاکت‌ها در آن وجود دارد. پلاکت‌ها، نوعی از سلول‌های خونی هستند که نه تنها مسئول لخته کردن خون و جلوگیری از خونریزی در هنگام آسیب هستند، بلکه به‌طور گسترده‌ای در فرآیند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده نیز نقش دارند. این سلول‌ها حاوی فاکتورهای رشد هستند که باعث تحریک فرآیندهای بازسازی در بدن می‌شوند.

وقتی PRP به یک ناحیه از بدن تزریق می‌شود، پلاکت‌ها به سرعت در آن ناحیه فعال شده و شروع به آزادسازی فاکتورهای رشد می‌کنند. این فاکتورها شامل موارد زیر هستند:

• PDGF (فاکتور رشد مشتق از پلاکت): که در رشد سلولی، رگ‌سازی و بهبود بافت‌های آسیب‌دیده نقش دارد.
• TGF-β (فاکتور رشد تبدیل‌کننده): که به تنظیم التیام بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند و در تولید کلاژن مؤثر است.
• VEGF (فاکتور رشد اندوتلیال عروقی): که رشد رگ‌های خونی جدید را تحریک می‌کند، فرایندی که برای تغذیه بافت‌های در حال بازسازی ضروری است.

این فاکتورهای رشد در نهایت منجر به تسریع فرآیند رشد و تقسیم سلولی، تولید کلاژن، و تشکیل عروق خونی جدید می‌شوند. بدین ترتیب، PRP یک روش تجدید بافت طبیعی به حساب می‌آید و این یکی از دلایل محبوبیت آن در زمینه‌های مختلف از پزشکی زیبایی گرفته تا درمان آسیب‌های ورزشی است.

کاربردهای تخصصی PRP

علاوه بر کاربردهای کلی مانند جوان‌سازی پوست و درمان ریزش مو، PRP در زمینه‌های تخصصی‌تری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر به چند مورد اشاره شده است:

کاربردهای ارتوپدی و ورزشی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای PRP در ترمیم آسیب‌های ارتوپدی است. تزریق PRP در آسیب‌هایی مانند:

• تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)،
• آرتروز (فرسایش غضروف مفصلی)،
• آسیب‌های رباطی،
• و کشیدگی‌های عضلانی، بسیار موثر واقع می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که PRP می‌تواند به ترمیم سریع‌تر بافت‌های عضلانی و اسکلتی کمک کند و درد را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.

جراحی‌های پلاستیک و زیبایی

PRP به‌عنوان یک روش مؤثر و طبیعی در جراحی‌های زیبایی و جوان‌سازی پوست شناخته شده است. استفاده از این روش می‌تواند به بهبود ظاهر چین‌وچروک‌ها، خطوط ریز، ترک‌های پوستی، و افزایش انعطاف‌پذیری پوست کمک کند. به همین دلیل، PRP به‌طور گسترده در درمان‌های ضد پیری و بازسازی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پزشکی دندانپزشکی

در دندانپزشکی، PRP به منظور تسریع بهبود زخم‌های دهانی، بازسازی استخوان‌های فک و تقویت فرآیند التیام بافت‌های لثه استفاده می‌شود. به‌ویژه در جراحی‌های ایمپلنت‌های دندانی، تزریق PRP می‌تواند به تسریع فرآیند هم‌جوشی استخوان کمک کند.

زخم‌های مزمن

یکی از دیگر موارد استفاده از PRP در درمان زخم‌های مزمن است، مانند زخم‌های دیابتی، زخم‌های ناشی از بستر و زخم‌های وریدی. PRP با تحریک فرآیند ترمیم و افزایش سرعت رشد بافت‌های جدید، به بسته شدن زخم‌های باز کمک می‌کند.

روند آماده‌سازی PRP

فرآیند آماده‌سازی PRP شامل سه مرحله اصلی است:

• جمع‌آوری خون: از بیمار مقدار کمی خون (معمولاً ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر) گرفته می‌شود.
• جداسازی اجزای خون: خون در دستگاه سانتریفیوژ قرار داده می‌شود تا اجزای آن از هم جدا شوند. این دستگاه با چرخش سریع باعث جدا شدن پلاکت‌ها و سایر اجزای خون می‌شود.
• تزریق PRP: پلاسما با غلظت بالای پلاکت‌ها به ناحیه مورد نظر (مانند پوست، مفاصل، یا ناحیه آسیب‌دیده) تزریق می‌شود.

کاربردهای درمانی PRP

پلاکت درمانی یا PRP در حوزه‌های مختلف پزشکی و زیبایی کاربرد دارد. برخی از کاربردهای رایج آن عبارت‌اند از:

رشد مو

یکی از کاربردهای اصلی PRP در درمان ریزش مو است. پزشکان با تزریق PRP به پوست سر، التهاب را کاهش می‌دهند و فرآیند ریزش مو را متوقف می‌کنند. این روش به‌ویژه در درمان آلوپسی آندروژنی یا ریزش موی الگوی زنانه کاربرد دارد. البته تأثیرات قطعی این روش هنوز به‌طور کامل تأیید نشده است.

تقویت کاشت مو

در کاشت مو، تزریق یا اسپری PRP به ناحیه گیرنده باعث تسریع فرآیند جای‌گیری گرافت‌های مو و بهبود زخم‌های ناحیه می‌شود. همچنین اگر احتمال ایجاد اسکار یا زخم‌های دائمی وجود داشته باشد، PRP می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

ترمیم بافتی

از دیگر کاربردهای پلاکت درمانی، استفاده در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده است. PRP به بهبود آسیب‌های عضلانی، تاندونی و رباط‌ها کمک می‌کند و فرآیند بهبودی را تسریع می‌کند.

کاهش التهاب

تزریق PRP در درمان برخی بیماری‌های التهابی مانند استئوآرتریت به کاهش التهاب در مفاصل کمک می‌کند و درد و سفتی را کاهش می‌دهد.

بهبود وضعیت پوست

اخیراً PRP برای جوان‌سازی پوست و درمان مشکلات پوستی مانند خطوط ریز، چین‌وچروک، خشکی و ترک‌های پوستی به کار می‌رود. این روش در بهبود زخم‌های سطحی و رفع خشکی پوست نیز مؤثر است.

توصیه‌ها و مراقبت‌ها قبل و بعد از درمان

• قبل از درمان:
  • دو روز قبل از درمان مقدار زیادی آب بنوشید تا بدن هیدراته شود.
  • مصرف غذاهای چرب و کافئین را یک تا دو هفته پیش از درمان کاهش دهید.
  • اگر دارو یا مکملی مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا برخی از داروها و مکمل‌ها خطر کبودی را افزایش می‌دهند.

درمان PRP از زمان دریافت نمونه‌ی خون تا پایان تزریقات، حدود نیم ساعت تا ۴۵ دقیق طول می‌کشد. برای برخی از بیماران که تزریق آزاردهنده یا دردناک است، بی‌حسی موضعی تزریق می شود تا از این جهت نگرانی نداشته باشند. محلول به کمک سرنگ به پوست یا محل مورد نظر تزریق می‌شود. برای درمان‌های مرتبط با کاشت مو، می‌توان در صورت نیاز، محلول را روی ناحیه گیرنده یا دهنده اسپری کرد.

• بعد از درمان:
  • تا چهار ساعت پس از درمان، از لمس ناحیه تزریق خودداری کنید.
  • بهداشت دست‌ها را رعایت کنید و از قرار گرفتن در معرض گرد و خاک پرهیز کنید.
  • تا ۲۴ ساعت از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده نکنید.
  • برای خوابیدن، ناحیه تزریق را بالا نگه دارید و تماس با بالش را به حداقل برسانید.
  • تا یک ماه پس از درمان از ضدآفتاب استفاده کنید.

عوارض جانبی احتمالی

از آنجایی که در روش PRP از پلاکت‌های خود فرد استفاده می‌شود، عوارض جانبی نادری مشاهده می‌شود. برخی از عوارض احتمالی شامل حساسیت، درد و کبودی در محل تزریق است که اغلب خفیف و زودگذر هستند. بیشتر بیماران می‌توانند بلافاصله پس از درمان به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.

ممنوعیت‌های درمان PRP

پیش از انجام PRP، باید پزشک خود را از تمامی بیماری‌ها و داروهای مصرفی مطلع کنید. افرادی که شرایط زیر را دارند، نباید از این روش استفاده کنند:

• مصرف‌کنندگان داروهای رقیق‌کننده خون.
• افرادی که دخانیات را به‌صورت سنگین مصرف می‌کنند.
• افرادی با سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل.

همچنین در صورت داشتن بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری‌های کبدی مزمن، بیماری‌های پوستی مزمن، تعداد کم پلاکت‌های خونی یا بیماری‌های تیروئیدی، ممکن است این درمان برای شما مناسب نباشد.