راهکارهای از بین بردن جای جوش و درمان آکنه

انواع جای جوش و آکنه

اسکارها یا اثرات به جا مانده از جوش و آکنه به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:

• اسکارهای آتروفیک یا جای جوش فرورفته : در این حالت بافت پوستی تحلیل می‌رود.
• اسکارهای هایپرتروفیک یا جای جوش برآمده : در این حالت بافت پوست اضافه می‌آید.

حالا ۴ نوع جای جوش داریم که در این دو دسته‌بندی بالا جای می‌گیرند، شامل:

1. اسکار قندیلی یا آیس پیک (Ice Pick Scars)،
2. اسکار واگنی یا مربعی (boxcar)،
3. اسکار گرد یا چرخشی (rolling)،
4. زخم‌های گوشتی یا اسکارهای کلوئیدی.

به جز موارد بالا، جای جوش ممکن است به شکل یک زخم یا اسکار واقعی نباشد. در این حالت در محل جوشی که خوب شده، لکه‌های تیره یا هایپرپیگمنتیشن می‌بینیم. این لکه‌ها در افراد دچار آکنه بسیار شایع هستند و نام تخصصی‌شان «هایپرپیگمنتیشن بعد از التهاب» است. لکه‌های تیره مسطح‌اند و رنگشان می‌تواند صورتی، قرمز، بنفش، قهوه‌ای یا سیاه باشد که بستگی به رنگ پوست شما دارد.

انواع جای جوش فرورفته و درمان آن

اسکار قندیلی یا آیس پیک (Ice Pick)

جای قندیلی جوش (اسکار آیس پیک) که به آن اسکار مثلثی هم می‌گویند، سوراخی باریک و عمیق است که تا درون لایه میانی پوست (یعنی درم) ادامه دارد. وضعیت پوست دچار این عارضه به شکلی است که انگار با یک قندیل یخی یا یک ابزار تیز سوراخ شده است. اسکارهای قندیلی معمولاً سوراخ‌های کوچک، باریک و عمیق روی پوست ایجاد می‌کنند. برخی از آن‌ها می‌توانند به شکل منافذ باز و بزرگ پوستی به نظر برسند.

اسکارهای قندیلی بعد از کیست‌های عفونی یا سایر ضایعات پوستی که در عمق قرار دارند و به سطح پوست می‌آیند، شکل می‌گیرد. در این مسیر بافت پوستی تخریب شده و یک اسکار ستونی به جا می‌ماند.

درمان جای قندیلی جوش

برای درمان جای قندیلی جوش چند راه دارید:

• برش پانچی یکی از راه‌های متداول درمان این شکل جای جوش است. در این روش، پزشک با استفاده از یک ابزار کوچک که شبیه به قالب‌های شیرینی‌پزی است، اسکار را برش می‌دهد. سپس پوست را بهم می‌چسبانند (با استفاده چسب بافتی یا تکنیک‌های دیگر) تا ترمیم شود.
• پانچ گرافتینگ روش دیگری است که برای درمان انواع عمیق‌تر و بزرگ‌تر از جای قندیلی جوش استفاده می‌شود. مثل برش پانجی ابتدا بافت دچار اسکار از پوست جدا می‌شود، سپس زخم ایجاد شده با استفاده از گرافت‌های پوستی پر می‌شود. پوستی که پیوند زده می‌شود معمولاً از پشت گوش برداشت می‌شود.

هردوی این روش‌ها می‌توانند خودشان باعث اسکارهای کوچکی بشوند. اما اسکار ناشی از آن‌ها مسطح و تخت خواهد بود. برای همین خیلی کمتر به چشم می‌آید و با روش های استفاده از لیزر می توان آن ها را بسادگی محو کرد.

اسکار واگنی یا باکسکار (Boxcar)

جای واگنی جوش یا اسکار باکسکار به شکل ضایعات فرورفته‌ی گرد یا بیضوی شکل مشاهده می‌شوند که دیواره‌های عمودی دارند (مثل استوانه).  دهانه‌ی این اسکارها از اسکارهای قندیلی عریض‌تر است و به پوست حالت ناهموار و سوراخ سوراخ (آبله رو) می‌دهند. زمانی که یک واکنش التهابی (مثل آنچه در زیر برخی جوش‌ها رخ می‌دهد) باعث از بین رفتن کلاژن‌های بافتی شود، بافت پوستی تحلیل می‌رود. کلاژن‌ها سیمان بین بافتی ما هستند و وقتی از بین بروند، بافت‌های زیرین پوست نمی‌توانند بافت‌های بالایی را حمل کنند. به این ترتیب محل‌های پراکنده‌ای در پوست، فرورفته می‌شوند. اسکار واگنی می‌تواند سطحی یا شدیدتر باشد.

درمان جای واگنی جوش

• پانچ گرافتینگ : مثل اسکارهای قندیلی، اسکارهای واگنی را هم می‌توانیم با برش پانچی درمان کنیم. این نوع اسکارها را می‌توانیم با «بالابردن پانچی» هم بهبود ببخشیم که روشی مشابه با پانچ گرافتینگ است. در بالابردن پانچی به جای گرافت، پوست موجود در قاعده‌ی اسکار را بالا می‌آوریم تا هم‌سطح با نواحی مجاور شود.
• تزریق ژل : رایج‌ترین روش درمان جای واگنی جوش استفاده از روش تزریق ژل یا فیلرهای پوستی هستند. تزریق ژل با استفاده از مواد مختلفی انجام می‌شود و می‌تواند به بخش‌های مختلف پوست حجم بدهد. منطقی است که برای درمان جای جوش فرورفته مثل اسکار واگنی، تزریق ژل انتخاب مناسبی است. ژل تزریق شده به زیر اسکار واگنی، پوست را بالا می‌آورد تا هم‌سطح با نواحی مجاور شود. تزریق ژل در مقایسه با سایر روش‌های درمان جای جوش، شیوه‌ای سریع، کم‌دردسر و آسان است. عیب این روش این است که دائمی نیست و بین ۱۸ ماه تا ۲ سال (بسته به فیلر یا ژل استفاده شده) ماندگاری دارد.
• استفاده از لیزرهای جوانسازی : انتخاب دیگری که برای درمان اسکار واگنی داریم، استفاده از لیزرهای جوانسازی است. لیزرهای مختلفی در کلینیک پارسا موجود هستند که بسته به نیاز شما می‌توانیم موثرترین را انتخاب کنیم. لیزرها به دودسته Ablative (سوزاننده) و Non-Ablative (غیرسوزاننده) تقسیم می‌شوند.

لیزر فرکشنال CO2 یا لیزر ابریوم یاگ، خاصیت لایه برداری دارند و لایه‌ای نازک از سطح پوست بر می‌دارند. البته این لایه‌برداری تحت مدیریت پزشک انجام می‌شود و آسیبی به پوست نمی‌رسد. بعد از لایه برداری، پوست شروع به ساخت بافت جدید می‌کند و عمق جای جوش فرورفته مثل اسکار واگنی، کاهش می‌يابد. لیزرهای لایه‌بردار یا سوزاننده در یکدست کردن پوست بسیار موثرند. عیب آن‌ها دوره‌ی نقاهت یا ریکاوری نسبتاً طولانی است. التیام و ترمیم پوستی حدود ۲ هفته طول می‌کشد و ممکن است در این مدت (و حتی کمی بعدتر) قرمز به نظر برسد. محو شدن این قرمزی بین چند هفته تا گاهی چند ماه زمان می‌برد.

لیزرهای غیرسوزاننده آسیبی به پوست نمی‌زنند و فقط پوست را برای ساخت کلاژن‌های جدید تحریک می‌کنند. بعد از کلاژن سازی رنگ و بافت پوست یکدست‌تر به نظر می‌رسد. بهترین لیزر غیرسوزاننده که کاربردهای فراوانی دارد، لیزر PDL یا Pulsed Dye Laser است. این لیزر برای درمان ضایعات عروقی، ماه گرفتگی، جای جوش و آکنه بسیار موثر بوده و می‌توان از آن برای درمان جای جوش فرورفته کم عمق و جای جوش برآمده (اسکارهای کلوئیدی) استفاده کرد.

اسکار گرد یا چرخشی (Rolling Scars)

این نوع جای جوش فرورفتگی‌های چرخشی یا موجی شکل در سطح پوست طبیعی ایجاد می‌کنند. فرق اسکارهای چرخشی با واگنی این است که مرزهای این نوع جای جوش واضح نیست و در کل یک ناحیه‌ای از پوست ناهموار به نظر می‌رسد. اسکارهای چرخشی زمانی ایجاد می‌شوند که رشته‌هایی از جنس فیبر در بین پوست و بافت زیرپوستی تشکیل شود. این رشته‌ها اپی‌درم یا روپوست را به پایین کشیده و آن را مستقیماً به ساختارهای عمیق‌تر پوست متصل می‌کنند. کشیده شدن روپوست است که این ناهمواری را ایجاد می‌کند.

درمان جای چرخشی جوش

سابسیژن یا برش زیرپوستی یکی از روش‌های موثر برای درمان جای چرخشی جوش است. یک جراحی ساده که با استفاده از بی‌حسی موضعی به صورت سرپایی انجام می‌شود. در سابسیژن، جراح یک تیغ مخصوص یا سوزن را موازی با لایه‌ها، وارد پوست می‌کند و رشته‌های فیبری را می‌برد. همان رشته‌هایی که گفتیم دارند سطح پوست را به پایین می‌کشند. بعد از بریدن این رشته‌ها پوست یکدست‌تر به نظر می‌رسد.

انواع جای جوش و ضایعات پوستی برآمده

• اسکارهای هایپرتروفیک : ضایعاتی برجسته و محکم هستند که از سطح پوست بیرون زده‌اند. جای جوش برآمده معمولاً روی تنه (شکم و پشت) و به طور خاص بیشتر در آقایان مشاهده می‌شوند؛ ولی کلاً می‌توانند در هرکس یا در هرجای بدن ایجاد شوند. ایجاد اسکارهای هایپرتروفیک بعد از یک زخم یا آسیب عمیق شایع‌تر است.

• زخم‌های گوشتی یا اسکارهای کلوئید : شکل وخیم‌تری از اسکارهای برآمده هستند. تفاوت آن‌ها با اسکارهای هایپرتروفیک این است که اسکارهای کلوئیدی از زخم یا آسیب اصلی، بزرگ‌تر می‌شوند. همچنین می‌توانند تا مدت‌ها بعد از خوب شدن زخم رشد کنند. زخم‌های گوشتی در برخی افراد بیشتر مشاهده می‌شوند و در واقع پوست این افراد مستعد تشکیل زخم‌های گوشتی است.

برخلاف جای جوش فرورفته مثل اسکار قندیلی یا واگنی، اسکارهای هایپرتروفیک به دلیل تحلیل رفتن بافت پوستی ایجاد نمی‌شوند. بلکه به دلیل تولید بیش از حد کلاژن تشکیل می‌شوند. در مورد زخم‌های گوشتی یا کلوئیدها، پوست متوجه نمی‌شود که زخم ترمیم شده و به ساخت کلاژن ادامه می‌دهد.

درمان جای جوش برآمده و زخم های گوشتی

برای درمان جای جوش برآمده و زخم‌های گوشتی روش‌های مختلفی وجود دارد و انتخاب بهترین روش درمانی به شرایط خاص شما بستگی دارد.

روش‌های رایج شامل موارد زیر هستند:

• کرم‌های استروئیدی (کورتونی)،
• ژل‌های سیلیکونی،
• کرایوتراپی (فریز کردن اسکار با نیتروژن مایع)،
• لیزر PDL،
• تزریق‌هایی که باعث تحلیل رفتن اسکار می‌شوند.

مشکل روش‌های درمان جای جوش برآمده این است که می‌توانند باعث بدتر شدن اسکار یا زخم گوشتی بشوند. برای همین درمان این‌ها نیاز به تجربه و دانش بالایی دارد.

ضایعات پوستی هایپرپیگمنتیشن

لکه‌های تیره‌ای که بعد از خوب شدن جوش به جای می‌مانند، شبیه اسکار بوده ولی یک اسکار حقیقی نیستند. این لکه‌ها هایپرپیگمنتیشن بعد از التهاب نام دارند و در افراد دچار آکنه بسیار شایع هستند. این لکه‌ها مستطح هستند و بسته به رنگ پوست شما، رنگ متفاوتی دارند. هایپرپیگمنتیشن بعد از التهاب زمانی تشکیل می‌شود که یک زخم، ضایعه‌ی پوستی، جوش یا آسیب پوستی باعث التهاب شود. همزمان با فعال شدن فرآیندهای ترمیمی، میزان تولید ملانین (رنگدانه‌ای طبیعی که به پوست و موی ما رنگ می‌دهد) افزایش می‌یابد و باعث تیره شدن پوست التیام یافته می‌شود.

درمان هایپرپیگمنتیشن

بیشتر مواقع برای درمان این شکل جای جوش نیاز به انجام کار خاصی نیست و به مرور زمان لکه‌های تیره محو می‌شوند. گاهی اوقات لکه‌ها ماندگارترند و به نظر می‌رسد که به این زودی‌ها ناپدید نخواهند شد. در این حالت روش‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند. اگر به داروخانه مراجعه کنید، محصولات زیادی می‌بینید که خاصیت لکه‌بری دارند. این کرم‌ها و محصولات موضعی می‌توانند موثر باشند ولی معمولاً خیلی طول می‌کشد تا اثراتشان را ببینید. موثرترین محصولات مراقبت پوستی شامل موارد زیر هستند:

• کرم‌های سفید کننده: کرم‌های سفید کننده حاوی عوامل سفیدکننده هستند و برای رفع لکه‌های تیره خوب‌اند. مشکلی که این محصولات دارند این است که اکثراً حاوی جیوه هستند. جیوه یک ماده‌ی سفید کننده ارزان قیمت است.
• لایه برداری پوست: برای لایه برداری خانگی می‌توانید از لایه بردارهای شیمیایی خانگی استفاده کنید. این محصولات لایه بردار خاصیت اسیدی ضعیفی دارند و می‌توانند تا حدی به درمان جای جوش و لکه‌های کم‌رنگ کمک کنند. این محصولات برای درمان لکه‌های پررنگ بی‌فایده‌اند. لایه بردارهای خانگی حاوی آلفا هیدروکسی اسید (AHA) هستند.
• سایر محصولات موثر: رتینوئیدها، آزلائیک اسید و کرم‌های حاوی هیدروکوئینون نیز می‌توانند موثر باشند. رتینوئیدها نیاز به نسخه پزشک دارند ولی انواع بدون نسخه هم دارند که رتینول نام داشته و می‌توانید تهیه کنید.

روش‌های کلینیکی درمان هایپرپیگمنتیشن

• لیزرها : برای درمان لکه‌های تیره پوستی از لیزرهای لایه‌بردار استفاده می‌کنیم. اشاره کردیم که این لیزرها برای درمان سطح پوست استفاده می‌شوند. لیزرهای ابریوم یاگ (Er:YAG)، لیزر کیوسوئیچ و لیزر CO2 فرکشنال از جمله فناوری‌های لیزری قابل استفاده هستند.
• لایه برداری کلینیکی : لایه برداری کلینیکی با استفاده اسیدهای قوی‌تر انجام می‌شوند در بهبود لکه‌های تیره بسیار موثرتر از لایه‌برداری خانگی هستند. لایه برداری کلینیکی بیشتر برای درمان جای جوشی پیشنهاد می‌شود که چندان تیره نباشد و پوست بیمار نیز روشن باشد.
• میکرودرم ابریژن : یکی از روش‌های معروف برای جوانسازی پوست میکرودرم ابریژن است که نوعی لایه‌برداری به حساب می‌آید. در این روش با استفاده از کریستال‌ها یا دستی نوک الماسی پوست را لایه‌برداری می‌کنند. میکرودرم ابریژن و روش جدیدتر آن یعنی هیدرودرم می‌توانند در درمان جای جوش لکه‌ای موثر باشند ولی درمان استاندارد این ضایعات نیستند.
• درم ابریژن : درم ابریژن مثل میکرودرم ابریژن یک روش برای لایه برداری است با این تفاوت که تهاجمی‌تر است و باید تحت بی‌حسی موضعی انجام شود. درم ابریژن در گذشته روش استاندارد درمان جای جوش و آکنه بود ولی لیزرها جای آن را گرفته‌اند.