تزریق وریدی چیست؟ و چگونه انجام می‌شود؟

تزریق وریدی چیست ؟

به طور کلی تزریق وریدی که با نام علمی “IV therapy” نیز شناخته می‌شود ، به تزریق انواع مایعات و داروها درون ورید بیمار یا سرم که در جریان خون قرار دارد تزریق وریدی می‌گویند. هنگامی که کاتتر متصل به سیاهرگ بیمار بوده ، تزریق درون ورید باعث انتقال دارو به جریان خون بیمار نیز می‌شود. حال شاید برایتان سوال شود که منظور از ورید چیست؟ وَرید که با نام علمی Vein نیز شناخته می‌شود ، در اصل سیاهرگ بشمار می‌آید و از طرفی در سیستم گوارش بدن خون را از اندام‌ها به قلب منتقل می‌کند. از مهمترین ویژگی‌های تزریق وریدی میتوان به اثر بخشی زودتر دارو در بدن و انجام سریع تر فرایند تزریق نیز اشاره کرد.

با این حال جالب است بدانید که تزریق وریدی نیز به دو حالت سریع و زمان‌بر نیز صورت می‌گیرد ، که منظور از تزریق سریع درون وریدی انتقال دارو به جریان خون به طور مستقیم است. همچنین منظور از تزریق زمان بر درون وریدی نیز انتقال دارو به جریان خون در طی زمان به وسیله کاتتر می‌باشد. از طرفی باید گفت که تزریق زمان بر نیز به دو روش قطره ای و تزریق پمپ نیز تقسیم می‌شود.

پیشنهاد می‌شود که برای انجام تزریق وریدی از کادر درمان یا متخصص کمک بگیرید ، با اینحال اگر قصد دارید خودتان این پروسه را طی کنید، با توجه به اینکه تزریق وریدی بوسیله سرنگ انجام می‌پذیرد میبایست در انتخاب و خرید سرنگ نیز مواردی رو مدنظر قرار بدهید که در ادامه باهم مرور می‌کنیم.

• مهمترین فاکتور در انتخاب و استفاده از سرنگ ، تاریخ انقضاء آن است ، پس توجه داشته باشید که سرنگ مهلت استفاده داشته باشد.
• بدلیل اینکه سرنگ یک وسیله پزشکی استریل بوده و بسته‌بندی آن نیز در محیط استریل نیز بسته‌بندی می‌شود، در صورت مخدوش یا باز بودن بسته‌بندی از استفاده آن خودداری کنید.
• همچنین در نظر داشته باشید برای تزریق‌های زیرپوستی از سرنگ‌هایی با سوزن کوتاه و برای تزریق عضلانی از سوزن بلند استفاده شود.
• سعی کنید از برندهای شناخته شده در تولید سرنگ استفاده کنید تا از کیفیت محصول اطمینان حاصل شود.

موارد استفاده از تزریق وریدی

با توجه به اینکه ان روش از تزریق دارو و مایعات از کنترل شده و هیمنطور سریع‌ترین روش‌ها است، از آن برای موارد گوناگونی در مراکز درمانی و اورژانس‌ها استفاده می‌شود که به چند مورد آن نیز اشاره می‌کنیم :

• زمانی که کنترل دقیق دوز تزریق نیز مطرح است.
• در مواردی که فرد قادر به بلع دارو خوراکی نیز نباشد.
• مواقعی اضطراری که بیمار سریعا به دریافت دارو نیاز دارد.
• مواقعی که بیمار از یک دوز بالا در مدت زمان طولانی باید استفاده کند.
• زمانی که فرد قادر به خوردن و آشامیدن نبوده و نیاز به دریافت مایعات از طریق خط IV داشته باشد.
• زمانی که بیمار نیاز به تزریق های متعدد جهت نمونه، دریافت دارو برای برخی بیماری های مزمن باشد.

و در جریان باشید که علاوه  این‌ها از تزریقات وریدی برای مواردی مانند سم زدایی بدن ، تقویت متابولیسم ، تسریع روند بهبود از اسیب دیدگی‌های ورزشی، بهبود بخشیدن زیبایی و کاهش استرس نیز استفاده می‌شود. همچنین باید در جریان باشید که انجام تزریق درون وریدی به دو شکل خط محیطی و خط مرکزی صورت می‌گیرد که در حالت خط محیطی، متخصص مربوطه با قراردادن یک سوزن در رگ و جایگذاری یک سوند پلاستیکی کوچک روی سوزن و داخل رگ و باقی ماندن سوند در رگ، خط محیطی جهت تزریق درون وریدی را نیز بوجود می‌آورد.

از طرفی وجود خط محیطی برای تزریق سریع درون وریدی و تزریق زمان‌بر یا طولانی درون وریدی نیز تاثیر مثبتی دارد.

انواع تزریق وریدی

تزریق سریع درون وریدی : منظور از تزریق سریع ، ورود دارو به طور مستقیم در جریان خون است. و همپنین کادر درمان نیز  از تزریق سریع به عنوان تزریق فشاری یا تزریق بولوس نیز استفاده می کنند.

تزریق درون وریدی زمان بر : این تزریق به معنی ورود تدریجی مایعات یا دارو به جریان خون بیمار در طی مدت زمان طولانی بوده و در این روش تجویز داروها از طریق خط درون وریدی متصل به کاتتر انجام می شود. دو روش اصلی برای تزریق درون وریدی (IV) شامل تزریق قطره ای و تزریق پمپ هستند. تزریق قطره ای از جاذبه برای تامین پایدار تزریق در طول زمان استفاده می کند. متخصص برای تزریق قطره ای باید کیسه IV را در بالای سر فرد تحت درمان قرار داده و در مورد تاثیر جاذبه تزریق دارو از طریق خط درون وریدی به داخل رگ مطمئن شود.

تزریق پمپ نیز شامل اتصال پمپ به تزریق است. پمپ، تزریق را به طور مداوم و کنترل شده به جریان خون فرد منتقل می کند.

چه زمانی باید متخصص یا پرستار را صدا کنیم؟

اگر درحال دریافت دارو از طریق تزریق درون وریدی هستید می بایست کمی به روند دریافت دارو نیز دقت داشته و در ادامه مواردی که لازم است با پرستار در میان بگذارید را باهم مرور می‌کنیم :

• عمل نکردن خط تزریق
• در صورت شل شدن لوله خط تزریق
• اگر دارویی باعث احساس گزش یا سوزش شود
• وجود درد یا حساسیت به لمس در اطراف خط تزریق
• تورم، پف کردن یا سفت شدن پوست در اطراف محل خط تزریق
• خنک شدن دمای پوست در نواحی اطراف خط تزریق روی پوست سر، دست، بازو یا پا

تجهیزات لازم تزریق درون وریدی

عموما تزریق درون وریدی بسته عوامل مختلفی اعم از نوع دارو ، مدت زمان نیاز انتقال دارو و نیاز فرد بسته به زمان در دریافت دارو نیز بستگی دارد. با این حال نحوه تزریق وریدی تجهیزات لازم برای این نوع از تزریق را باهم مرور می‌کنیم:

• در وهله اول نیاز به یک گارو یا رگبند برای کمک به متخصص در تشخیص رگ مناسب است.
• سپس نیاز به بی‌حسی موضعی یا پدالکلی برای بی‌حس و ضدعفونی کردن محل تزریق است.
• یک سوزن یا سرسوزن پزشکی برای تزریق اولیه
• لوله کاتتر که عموما شفاف است جهت باز نگه داشتن رگ
• درپوش دسترسی به کاتتر برای محفوظ نگه داشتن آن در مواقع مورد نیاز تزریق
• یک سرنگ برای تزریق دارو در کاتتر و انتقال به بدن بیمار
• کیسه های IV و خطوطی برای تزریق
• چسب تزریق، حصیری و … برای محافظت و تثبیت سازی محل تزریق.

مزایا و معایب تزریق درون وریدی

این نوع تزریق هم دارای مزایا و معایبی است که قصد داریم در ادامه به آن بپردازیم ، مزایای این نوع تزریق عبارتند از :

• تجویز دوزهای بیشتر در طول زمان
• امکان کنترل دوز و سرعت انتقال آن به بدن
• اطمینان از باقی ماندن دارو در سیستم طی مدت طولانی تر

و معایت آن نیز عدم امکان تزریق دوزهای بیشتر در مدت زمان کوتاه می‌باشد.

محل تزریق درون وریدی (IV)

به طور کلی محل تزریق وریدی که در جهت تسریع انتقال و اثر بخشی دارو مورد استفاده قرار می‌گرد عبارتند از مچ ، آرنج یا پشت دست. همچنین در نظر داشته باشید که در موارد خاص نیز از سطح بیرونی پا نیز در این نوع از تزریق ، استفاده می‌شود. و در آخر جالب است بدانید که در موارد اورژانسی نیز ، از سایر نواحی بدن مانند گردن بیمار نیز استفاده کرد.

خطرات و عوارض جانبی

با توجه به اینکه تزریق درون وریدی یک روش معمول و کارآمد است اما با اینحال امکان بروز خطرات و عوارض جانبی را دارد، چراکه این روش تهاجمی بوده و و رگ ها نیز ظریف هستند. در ادامه به بررسی خطرات و عوارض جانبی احتمالی مرتبط با تزریق داخل وریدی (IV) می پردازیم.

التهاب : یکی از رایج‌ترین عوارض الحتمالی در انجام تزریق درون وریدی ، التهاب یا بر فلبیت است که طی حقیقی از سمت ژورنال پزشکی Vascular Access صورت گرفته است ، مشخص شد که حدود یک‌سوم از  افراد با استفاده از کاتترهای درون وریدی دچار فلبیت می شوند.

تحریک ناشی از مواد و دارو : احتمال بروز تحریک و التهاب در بافت ها در اثر تزریق مستقیم یک ماده به داخل رگ محیطی نیز وجود دارد و دلیل آن نیز میتواند  pH دارو یا سایر ترکیبات محرک در دارو یا ماده مورد نظر باشد. همچنین موارد دیگری مانند کبودی که در اثر ماندن طولانی مدت سوزن در رگ است و همینطور خروج مواد از رگ ه معنی نشت دارو از رگ و ورود آن به بافت اطراف بوده و علائم دیگری مانند درد ، آسیب به بافت یا نکروز و عفونت که دلیل آن این است که در  برخی موارد نیز باکتری های سطح پوست وارد خط کاتتر شده و باعث بروز عفونت می شوند.