کرایوتراپی | عوارض، مزایا، هزینه و کاربردها

کرایوتراپی چیست ؟

کرایوتراپی یا سرمادرمانی، یک شیوه سرپایی و غیرتهاجمی برای از بین بردن ضایعات و عارضه‌های پوستی است. در این روش از نیتروژن مایع، گاز آرگون یا دی اکسید کربن برای ایجاد سرما تا دمای 210- درجه سانتی‌گراد استفاده می‌شود. به طور معمول برای فریز کردن عارضه پوستی و بافت مخرب، این مواد سرمازا را بر روی آن اسپری می‌کنند تا پس از طی چند جلسه، به طور کامل از بین برود.

روش‌های انجام کرایوتراپی

به طور کلی از سه روش برای سرمادرمانی استفاده می‌شود که از قرار زیر هستند:

استفاده از نیتروژن مایع برای فریز کردن ضایعات : رایج‌ترین روش انجام کرایوتراپی، استفاده از نیتروژن مایع است. این ماده می‌تواند دمای بافت را تا حدود 196- درجه سانتی‌گراد کاهش داده و به عمق ضایعات نفوذ کند؛ به همین دلیل سرعت از بین رفتن زائده‌های پوستی در این روش در مقایسه با دیگر متدهای کرایوتراپی بسیار بیشتر است. از این روش بیشتر برای درمان سرطان‌های پوستی و زگیل‌های ویروسی استفاده می‌شود.

استفاده از ماده DMEP : یک ماده مخصوص سرمادرمانی است که می‌تواند دمای بافت را تا 57- درجه سانتی‌گراد کاهش دهد. این ماده با توجه به نوع ضایعه، حدود 10 تا 40 ثانیه بر روی آن اعمال می‌شود تا بتواند آن را از بین ببرد. استفاده از ماده DMEP برای کرایوتراپی ممکن است قدری درد ایجاد کند یا باعث ایجاد تورم، التهاب و قرمزی شود.

استفاده از کربن دی اکسید : با استفاده از دی اکسید کربن منجمد شده می‌توان دمای بافت را تا 78- درجه سانتی‌گراد کاهش داد. گاز کربن دی اکسید این قابلیت را دارد که به طور مستقیم بر روی ضایعه‌های پوست قرار گرفته و تاثیر خود را بر جای بگذارد.

نحوه عملکرد کرایوتراپی

برای از بین بردن ضایعات پوستی با استفاده از سرمادرمانی، از یک دستگاه به نام دستگاه کرایو استفاده می‌شود. این دستگاه دارای یک مخزن دو جداره و عایق است که معمولا نیتروژن مایع یا ازت مایع در آن نگهداری می‌شود. با اسپری کردن نیتروژن مایع بر روی بافت پوستی مخرب، دمای آن از 196- تا 210- درجه سانتی‌گراد کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه رگ‌هایی که به این بافت‌های مخرب خون‌رسانی می‌کنند؛ از بین می‌روند و ظرف مدت چند روز، ضایعه به صورت تاول سفید یا قرمز دیده می‌شود و کبود خواهد شد.

پس از آن، ضایعه پوستی به مرور پوسته‌پوسته شده و در نهایت از بدن جدا می‌شود. بعد از جدا شدن ضایعه پوستی، یک زخم در محل آن ایجاد می‌شود. سپس سایر سلول‌ها و بافت‌های سالم شروع به فعالیت می‌کنند تا بافت آسیب‌دیده را ترمیم کنند؛ به این ترتیب دیگر هیچ اثری از این بافت مخرب بر روی پوست باقی نمی‌ماند و پوستی کاملا صاف و شفاف برای شما به ارمغان خواهد آمد.

با توجه به این توضیح می‌توان گفت که تاثیر کرایوتراپی بر روی پوست در سه فاز مختلف انجام می‌شود:

انتقال حرارت : در این فاز نیتروژن مایع در نقطه جوش قرار گرفته و حرارتی را بر روی ضایعه پوستی ایجاد می‌کند. به این ترتیب حرارت از پوست به مایع فریزکننده منتقل می‌شود و سلول‌های بافت مخرب برای تخریب آماده می‌شوند.

فاز تخریب سلول : در فاز دوم، ایجاد سرما و فریز شدن سلول‌ها، باعث می‌شود که یک تخریب ناگهانی و غیرمنتظره در سلول‌ها اتفاق بیفتد. در نتیجه تولید کلاژن به حداقل رسیده و خون‌رسانی به بافت مخرب متوقف می‌شود. به این ترتیب سلول‌های این بافت از بین خواهند رفت.

فاز التهابی : در این فاز، ناحیه مربوط به ضایعات پوستی ملتهب و قرمز می‌شود. ایجاد این التهاب نشان می‌دهد که سلول‌های آسیب‌دیده کاملا از بین رفته‌اند و فرایندهای ترمیمی طبیعی در پوست آغاز شده است. نکته مهم اینجا است که اگر این فاز به خوبی کنترل نشود، می‌تواند ایجاد تاول یا اسکار کند.

در چه مواردی می‌توان از کرایوتراپی استفاده کرد ؟

کرایوتراپی در واقع یک راه درمانی برای از بین بردن انواع لک‌ها و ضایعات پوستی است و تنها کاربرد زیبایی ندارد؛ به همین دلیل می‌توان از آن برای تخریب انواع سلول‌های آسیب‌زا مانند زائده‌های خوش‌خیم و تومورها هم استفاده کرد. می‌توان گفت که متخصصان پوست و مو زمانی به دنبال استفاده از سرمادرمانی برای از بین بردن مشکلات پوستی می‌روند که این مشکلات در معرض دید قرار گرفته باشند و بتوان به راحتی آن‌ها را تشخیص داد. به طور کلی از سرمادرمانی برای از بین بردن این ضایعات استفاده می‌شود:

• از بین بردن خال‌های گوشتی،
• از بین بردن کک و مک،
• برطرف کردن زائده‌های ویروسی مانند زگیل‌های تناسلی و غیر تناسلی،
• از بین بردن زائده‌ها و لک‌های پوستی،
• درمان بیماری‌های دهان،
• برداشتن تومورهای موجود بر روی سطح پوست،
• ریشه‌کن کردن تومورهای استخوانی،
• از بین بردن آثار ناشی از تغییر رنگ پوست در اثر آفتاب و لنتیگو،
• از بین بردن گوشت‌های اضافه و کلوئیدها،
• برطرف کردن کیست‌های خوش‌خیم،
• از بین بردن اسکارهای هیپرتروفیک،
• کاهش لک‌های پوستی و کمرنگ کردن تاتو،
• درمان سرطان پوست در مراحل اولیه،
• از بین بردن علائم و التهابات ناشی از اگزما،
• بهبود خارش‌های پوستی،
• از بین بردن چربی‌های اضافی بدن،
• کمک به درمان بیماری ویتیلیگو.

هدف از انجام کرایوتراپی چیست ؟

یکی از اهداف اصلی در سرمادرمانی این است که سرعت روند رشد و تولیدمثل سلولی را در بافت مخرب یا سرطانی کم کند. علاوه بر این با ایجاد سرما، خون‌رسانی به این بافت مخرب هم متوقف شده و به این ترتیب از رشد یا سرایت آن به دیگر قسمت‌ها جلوگیری خواهد شد. در کنار این‌ها کرایوتراپی باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود و به افزایش بقای سلول‌های سالم پوست کمک می‌کند.

یکی دیگر از اهداف اصلی در کرایوتراپی، کاهش التهاب در نواحی اطراف ضایعات پوستی است. همچنین اگر این عارضه‌های پوستی دردناک باشند؛ با استفاده از سرمادرمانی می‌توان میزان این درد را کاهش داد. در کرایوتراپی تلاش می‌شود تا عروق تنگ شده و اسپاسم کنترل‌شده‌ای در آن‌ها به وجود آید؛ در نتیجه بافت سلولی مخرب، از بین می‌رود و اثری از آن بر روی پوست باقی نخواهد ماند.

چه کسانی نمی‌توانند کرایوتراپی را انجام دهند ؟

هرچند سرمادرمانی یک شیوه کاملا ایمن و غیرتهاجمی برای از بین بردن زائده‌های پوستی است؛ اما در مواردی ممکن است شما نتوانید از این روش برای درمان ضایعات پوستی خود استفاده کنید. مهم‌ترین موارد منع مصرف کرایوتراپی از قرار زیر هستند:

• بانوانی که در دوران بارداری یا شیردهی به سر می‌برند.
• کودکان یا افراد مسن که انجام کرایوتراپی در آن‌ها می‌تواند منجر به ایجاد تاول شود.
• افراد مبتلا به دیابت،
• افرادی که پوست تیره‌ای دارند.
• افراد مستعد ایجاد اسکار،
• افرادی که دچار تومورهای سرطانی یا کیست‌های بدخیم شده‌اند.
• افراد مبتلا به سرطان پوست در مراحل پیشرفته،
• افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی،
• افراد مبتلا به فشار خون بالا یا اختلال در گردش خون،
• افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی و تومورهای آنمی،
• افرادی که در بدن خود شی فلزی یا پلاتین دارند.
• افرادی که عفونت فعالی در ناحیه تحت درمان دارند.

کرایوتراپی چگونه انجام می‌شود ؟

همان‌طور که گفتیم در حال حاضر اصلی‌ترین ماده‌ای که برای فریز کردن زائده‌های پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ نیتروژن مایع است. از این ماده می‌توان به دو شکل برای تاثیرگذاری بر روی این ضایعات استفاده کرد:

استفاده از پنبه یا فوم

در مواردی که ضایعات پوستی نسبتا کوچک هستند؛ پزشک برای از بین بردن آن‌ها، نیتروژن مایع را با استفاده از پنبه یا فوم بر روی ضایعه قرار خواهد داد. به این ترتیب بافت پوست خیلی سریع منجمد خواهد شد. پس از این کار، بافت مخرب به تدریج گرم می‌شود تا سلول‌های آن تخریب شوند. بسته به اینکه وسعت ناحیه تحت درمان چقدر باشد؛ ممکن است نیاز به تکرار این روش در جلسه‌های متعدد باشد. همچنین ممکن است پزشک قبل از اعمال نیتروژن مایع بر روی بافت مخرب، بخشی از آن را بردارد یا با استفاده از یک چاقوی مخصوص آن را آماده کند. همچنین در مواردی هم چندین هفته قبل از درمان، داروی سالیسیلیک اسید برای شما تجویز می‌شود تا آن را بر روی محل ایجاد زائده‌های پوستی استعمال کنید.

استفاده از لوله کرایو پروب

در برخی موارد که ضایعات پوستی دارای ریشه‌های داخلی است، از یک لوله به نام کرایو پروب استفاده می‌شود که نیتروژن مایع در آن جریان دارد و با قرار گرفتن در کنار بافت مخرب می‌تواند آن را فریز کند. برای هدایت این لوله در داخل بدن، از فناوری سونوگرافی یا MRI استفاده می‌شود؛ به این ترتیب می‌توان میزان سرمای ایجادشده در هر قسمت را کنترل کرده و از وارد شدن آسیب به بافت‌های سالم جلوگیری کرد.

توصیه‌های قبل از کرایوتراپی

قبل از انجام سرمادرمانی باید اقداماتی انجام شوند که برای بهبود نتایج به دست آمده از این روش لازم است. این توصیه‌ها معمولا در جلسه مشاوره به شما ارائه می‌شوند. زمانی که شما برای شرکت در جلسه مشاوره به پزشک مراجعه می‌کنید؛ سلامت عمومی شما بررسی خواهد شد. علاوه بر این میزان آسیب و نوع ضایعه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا روش درمانی مناسب بر اساس آن انتخاب شده و تعداد جلسه‌های مورد نیاز مشخص شود. در این جلسه شما می‌توانید همه سوالات خود را درباره سرما درمانی از پزشک بپرسید و دغدغه‌های خود را برطرف کنید.

پزشک هم با توجه به شرایط شما توصیه‌هایی را ارائه می‌دهد که باید برای بهبود نتایج به دست آمده، آن‌ها را مو به مو اجرا کنید. برای مثال شما باید ۱۲ ساعت قبل از سرمادرمانی ناشتا باشید. همچنین اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا از داروهای موضعی گیاهی برای از بین بردن عارضه‌های پوستی خود استفاده کرده‌اید؛ باید به پزشک خود اطلاع دهید.

مراقبت‌های پس از انجام کرایوتراپی

پس از هر جلسه کرایوتراپی، پزشک داروهایی برای شما تجویز کرده یا توصیه‌های مراقبتی را به شما ارائه می‌دهد که برای جلوگیری از عفونت و کاهش شدت عوارض، باید آن‌ها را اجرا کنید. مهم‌ترین این توصیه‌ها و مراقبت‌ها از قرار زیر هستند:

• زمانی که پزشک به شما اجازه داد؛ باید زخم را با استفاده از آب گرم و صابون آنتی باکتریال کاملا تمیز و ضدعفونی کنید. این کار را باید هر روز انجام دهید.
• هرگز از صابون‌های عطری و معمولی برای شستشوی زخم استفاده نکنید.
• پس از شستشوی زخم، روی آن را نبندید و اجازه دهید تا در معرض هوا خشک شود.
• در صورتی که بر روی ناحیه تحت درمان، دلمه ایجاد شد؛ از وازلین غیر عطری برای درمان آن استفاده کنید.
• پانسمان زخم‌ها را به طور دائمی عوض کنید. بنا به توصیه پزشک ممکن است نیاز به استفاده از بانداژ هیدرواکتیو داشته باشید.
• برای جلوگیری از ایجاد عفونت بر روی زخم‌ها، پس از هر بار شستشو، ژل پترولیوم را بر روی ناحیه تحت درمان بزنید.
• داروهای خود را شامل آنتی بیوتیک و مسکن، به موقع مصرف کنید.
• برای چکاب زخم‌ها و بررسی عوارضی مانند تاول، تورم، التهاب، قرمزی و ترشحات، به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت ایجاد خونریزی در ناحیه تحت درمان، آن را با استفاده از یک گاز تمیز و به مدت ۱۵ دقیقه فشار دهید. در صورت متوقف نشدن خونریزی، حتما به پزشک مراجعه کنید.
• از پمادهای زینک اکسید یا کورتون‌های موضعی برای درمان تاول‌های احتمالی ایجادشده استفاده کنید.

مزیت‌های کرایوتراپی یا سرمادرمانی

• کرایوتراپی یک روش کاملا غیرتهاجمی و بدون درد است.
• عوارض سرمادرمانی معمولا محدود هستند و پس از مدت کوتاهی از بین می‌روند.
• درد ایجادشده در اثر این روش کاملا قابل‌تحمل است و نیازی به استفاده از بی‌حسی موضعی وجود ندارد.
• سطح انرژی فرد در اثر کرایوتراپی افزایش پیدا می‌کند و احساس خوشایندی در او به وجود می‌آید.

عوارض کرایوتراپی

هرچند کرایوتراپی یک شیوه کاملا غیرتهاجمی برای از بین بردن ضایعه‌های پوستی است؛ اما ممکن است بسته به سن فرد متقاضی، شدت عارضه پوستی و مدت‌زمان منجمد کردن ضایعات، عوارض خاصی ایجاد شوند که از قرار زیر هستند:

عوارض موقتی : تخریب بافت سلولی بر روی پوست ممکن است باعث ایجاد قرمزی و التهاب شود که معمولا پس از چند ساعت از بین می‌روند. همچنین استفاده از این روش در نزدیکی نواحی حساس مانند پلک چشم‌ها، ممکن است منجر به تورم شود که بیشتر از 24 ساعت دوام نخواهد داشت.

عوارض حاد : در صورتی که کرایوتراپی را در یک مرکز غیر معتبر انجام دهید و یا شدت عارضه‌های پوستی خیلی شدید باشد؛ ممکن است پس از انجام آن، دچار سردرد شوید یا بر روی ناحیه تحت درمان، شاهد ایجاد تاول باشید یا احساس درد کنید.

عوارض با تاخیر : برخی از عوارض کرایوتراپی، بلافاصله پس از جلسه درمانی خود را نشان نمی‌دهند. برای مثال از دست دادن حس در ناحیه تحت درمان، خونریزی و ایجاد عفونت بر روی زخم‌ها یا پوست از اصلی‌ترین عوارض کرایوتراپی هستند که ممکن است یک یا دو روز پس از سرمادرمانی بروز پیدا کنند.

هزینه انجام کرایوتراپی چقدر است ؟

اینکه کرایوتراپی یا سرمادرمانی چقدر برای شما هزینه داشته باشد؛ بستگی به عوامل مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کلینیک
• مهارت و تخصص پزشک
• میزان و شدت آسیب‌های پوستی
• تعداد جلسه‌های مورد نیاز و طول دوره درمان

نکته مهم اینجا است که هرگز نباید کرایوتراپی را در یک کلینیک غیر معتبر انجام دهید؛ صرفا به این دلیل که این خدمات را با قیمت کمتری ارائه می‌دهد. زیرا سرمادرمانی نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد؛ در غیر این صورت این سرما می‌تواند بافت‌های سالم را هم تحت تاثیر قرار داده و آن‌ها را از بین ببرد. به همین دلیل باید در انتخاب کلینیک خود بسیار دقت کنید و حتما این کار را نزد یک پزشک متخصص انجام دهید.

به دلیل تنوع ضایعات پوستی و حجم متفاوت آن ها نمی توان قیمت دقیقی برای این روش درمانی نگارش کرد. هر جلسه کرایوتراپی ممکن است بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان هزینه داشته باشد.