شپش سر در کودکان | علائم، جلوگیری و نحوه درمان فوری

شپش سر چیست ؟

شپش انگل بسیار ریزی است که بر روی سر زندگی می کند، به ساقه مو می چسبد و از خون تغذیه می کند. بزاق شپش که حاوی گشادکننده عروق و ضد انعقاد است، در حالی که از بدن میزبان تغذیه می کند، این مواد را به داخل بدن تزریق می کند و حساسیت میزبان به این بزاق منجر به بروز خارش شدید می شود. با این حال ممکن است چهار تا شش هفته طول بکشد تا خارش ایجاد شود.

شپش سر بالغ به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است و دو تا سه میلی متر طول دارد. شپش ماده می تواند سه تا چهار هفته زنده بماند و بعد از بالغ شدن، روزانه ده تخم بگذارد. تخم ها (نیت ها) به قسمت ساقه مو می چسبند و از آن جایی که دارای رنگدانه هایی هستند که با رنگ مو مطابقت دارند، تشخیص شان کار دشواری خواهد بود. نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که تخم هایی که در فاصله بیشتر از یک سانتی متری از پوست سر دیده می شوند، احتمالا زنده نیستند. مشاهده تخم ها بعد از تخم گذاشتن آسان تر است، آن هم به این دلیل که پوسته های خالی، سفید به نظر می آیند و راحت تر بر روی مو دیده می شوند.

هنگام بررسی سر کودک برای وجود شپش، ساده ترین کار این است که دنبال تخم ها بگردید. ممکن است تخم ها با شوره سر اشتباه گرفته شوند، اما نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که شما نمی توانید تخم ها را به راحتی از روی سر بردارید، تخم ها به ساقه مو می چسبند و حتی شامپوهای معمولی هم نمی توانند آن ها را از بین ببرند.

علائم شپش سر در کودکان

گرچه شپش ها بسیار ریز هستند، اما شما می توانید آن ها را ببینید و این جا به شما می گوییم که دنبال چه چیزی بگردید:

خارش : گزش شپش می تواند با خارش و خراشیده شدن همراه باشد، آن هم به دلیل واکنشی است که نسبت به بزاق شپش داده می شود. اما باید توجه داشته باشید که خارش همیشه بلافاصله بعد از گزش شپش ایجاد نمی شود و بسته به حساسیت پوست کودک، ممکن است چند هفته طول بکشد تا کودک متوجه به خارش سر خود شود.

برجستگی های کوچک قرمز رنگ یا زخم های ناشی از خاراندن سر : ممکن است شدت خارش در حدی باشد که سر کودک زخم شود و خاراندن زیاد می تواند حتی منجر به بروز عفونت باکتریایی در پوست سر شود. والدین باید مراقب تورم غدد لنفاوی پشت و جلوی گردن یا پوسته پوسته شدن این نواحی باشند.

چگونه می توان شپش سر را در کودک بررسی کرد؟

شپش سر و نیت ها عمدتا بر روی پوست سر و پشت گوش دیده می شوند و به ندرت پیش می آید شپش به قسمت هایی مانند ابرو یا مژه ها برسد. معمولا پیدا کردن نیف (پوره) یا شپش بالغ کار سختی است، چرا که اغلب تعدادشان زیاد نیست و متاسفانه سریع حرکت می کنند. با این حال، شما باید به دنبال یافتن نیت های چسبیده به مو نزدیک پوست سر کودک تان باشید و برای این که با شوره اشتباه گرفته نشوند، آن ها را با انگست بکشید، اگر از ساقه مو جدا نشدند، شما به شپش رسیده اید.

بهترین راه برای بررسی وجود شپش در سر کودک، استفاده از یک شانه ظریف بر روی موهای خیس است. بعد از آغشته کردن مو به نرم کننده، موهای کودک را به قسمت های کوچک تر تقسیم کرده، شانه کنید و به دنبال شپش یا نیت (تخم شپش) روی شانه باشید و البته می توانید شانه را با دستمال کاغذی یا دستمال توالت پاک کنید تا مشاهده شپش ها آسان تر شود. اگر کودک شما از احساس خارش در سر شکایت می کند و شما از وجود شپش مطمئن نیستید و نمی توانید این بررسی را به تنهایی انجام دهید، حتما جهت تشخیص قطعی تر به پزشک مراجعه کنید.

درمان شپش سر در کودکان

دو راه اصلی برای درمان شپش سر در کودکان وجود دارد:

• دارو درمانی،
• برداشت شپش ها با استفاده از دست.

دارو درمانی

شامپو، لوسیون و کرم های مخصوصی در بازار وجود دارند که شپش ها را از بین می برند، از جمله داروهای بدون نسخه یا با نسخه پزشک که البته باید از ایمن بودن استفاده از آن ها با توجه به سن کودک اطمینان حاصل کنید. این در حالی است که برخی شامپوهای بدون نسخه برای کودکان زیر دو ماه ایمن هستند و برخی دیگر برای کودکان دو سال به بالا مناسب هستند.

در برخی نواحی، شپش نسبت به درمان دارویی و شامپوها مقاومت نشان می دهد و این بدان معناست که دیگر تاثیری بر روی نابودی شپش ها نخواهند داشت. در چنین مواردی، مشورت با پزشک می تواند به درمان موثرتر کمک کند، چرا که قطعا شامپو یا داروی مناسب تری تجویز می شود و عمدتا مصرف داروهای خوراکی برای شپش های بسیار مقاوم در نظر گرفته خواهد شد.

صرف نظر از این که دارو با نسخه یا بدون نسخه پزشک مصرف می شود، آن چه که اهمیت دارد این است که دستورالعمل ها به دقت رعایت و انجام شود، چرا که استفاده بیش از حد یک دارو می تواند مضر باشد یا اگر به اندازه مصرف نشود، ممکن است اثربخشی مطلوبی را نداشته باشد.

برداشتن شپش ها با دست

اگر دارو کمکی به رفع کامل شپش نکرده باشد، از بین بردن آن ها با دست می تواند کار را اتمام کند و البته این نکته را باید در نظر داشته باشید که هیچ دارویی اثربخشی 100 درصد را به همراه ندارد. این روش گزینه ای است برای آن دسته از والدینی که کودک زیر دو ماه دارند که نباید از درمان دارویی استفاده کنند.

جهت انجام این کار، هر سه تا چهار روز یک بار و به مدت سه هفته، از شانه ای ظریف بر روی موهای خیس و نرم شده استفاده کنید تا بتوانید شپش های زنده را ببینید. توجه داشته باشید که نرم کننده باید به مدت پانزده دقیقه روی پوست سر باقی بماند. خیس کردن موها به طور موقت جلوی حرکت شپش ها را می گیرد و استفاده از نرم کننده باعث می شود راحت تر بتوانید موهای کودک خود را شانه بزنید. اصلا نیازی به استفاده از شانه های الکترونیکی نیست و شما به راحتی می توانید این کار را با استفاده از شانه های معمولی در منزل انجام دهید.

نکات ایمنی در درمان شپش سر در کودکان

• بعد از درمان، به هیچ عنوان از شسوار برای خشک کردن پوست سر استفاده نکنید، چرا که برخی از این درمان ها قابل اشتعال هستند و می توانند آتش بگیرند.
• از روغن ها و وازلین استفاده نکنید، چرا که می توانند واکنش های پوستی آلرژیک را ایجاد کنند، به علاوه این که مورد تائید سازمان غذا و دارو آمریکا نیز نیستند.
• به هیچ عنوان از مواد شیمیایی نباید استفاده شود.
• ممکن است بسته به شیوع شپش در کودک، نیاز به تکرار درمان باشد و بالطبع، طول دوره درمان نیز بیشتر خواهد شد. در این صورت، حتما با پزشک مشورت داشته باشید.
• برای ریشه کن شدن کامل شپش سر، نیاز است محیط خانه و وسایلی مانند ملحفه، روبالشتی، حوله و لباس هایی که کودک از آن ها استفاده می کند، ضدعفونی شوند. نیازی نیست این وسایل دور انداخته شوند، بلکه کافی است آن ها را با آب داغ بشویید و با حرارت بالا خشک کنید.

آیا بعد از درمان، شپش سر برای همیشه از بین می رود ؟

بسیاری از والدین می دانند که درمان شپش سر در کودکان می تواند زمان بر باشد و اگر همه درمان ها را امتحان کرده اید، اما فرزندتان هنوز شپش دارد می تواند یکی از دو دلایل زیر را داشته باشد:

• برخی شپش ها هم چنان باقی مانده اند. اگر شپش در فاصله بیش از یک سانتی متری پوست سر دیده شود، احتمالا مرده است و نیازی به درمان نخواهد بود.
• کودک شما هم چنان در تماس با فردی است که شپش دارد و به همین خاطر درمان موثر واقع نمی شود.

اگر بعد از گذشت دو هفته از شروع درمان، احساس کردید کودک تان هم چنان خارش سر دارد و پوست سر آلوده به نظر می رسد، حتما به پزشک مراجعه کنید.

آیا کودکان مبتلا به شپش سر نباید به مدرسه بروند ؟

کودکان مبتلا به شپش سر باید سریعا تحت درمان قرار بگیرند، تا جلوی انتقال شپش به دیگر بچه ها گرفته شود و بتوانند با رعایت اقدامات خاص به مدرسه بروند. نیازی نیست کودک مبتلا به شپش در خانه بماند و به مدرسه نرود. آن هم به این دلیل که:

• شپش سر در میان کودکان خردسال بسیار شایع است و اگر مجبور به ماندن در خانه بشوند، بسیاری از روزهای مدرسه را از دست خواهند داد.
• ماندن در خانه به معنای طی شدن روند درمان نیست، به علاوه این که ممکن است کودکی با وجود شپش، تا چندین هفته هیچ گونه علامتی نداشته باشد.
• این آموزش باید به کودکان داده شود که تا زمان کامل نشدن درمان و از بین نرفتن شپش ها، از برقراری تماس مستقیم با دیگر همکلاسی های خود خودداری کنند و از وسایل مشترک یکدیگر مانند برس، شانه یا مقنعه استفاده نکنند.
• شپش سر ناقل بیماری نیست و منجر به بروز مشکل و بیماری خاصی نمی شود و در واقع خطرناک نیست.